Montag, 29. November 2010

Өгүүлбэр зүй 1: Дасгалын хариу

1. Ich schreibe einen Brief.
2. Meine Schwester hat kurze Haare.
3. Ein dickes Buch liegt auf dem Tisch.
4. Paul schwimmt gern.
5. Er geht jeden Tag zur Schule.

Freitag, 22. Oktober 2010

Туслах үйл үг/ Hilfsverb-haben, sein, werden

Явцын тест 1



*************************************************************
Хариу:

Үйл үг биеийн төлөөний үгээр хувирах нь /die Konjugation- die primäre Beugung von Verben




--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Үйл үгний хувиргааг германаар die Beugung der Verben гэх ба үүнийг латинаар Flexion гэдэг. Дүрмийн хэллэгээр бол Konjugation гэдэг латин үгээр үйл үгний хувирлыг хэлдэг. Үйл үг хувирах 2 хэлбэр байна: 1. Primäre Beugung: Энд үйл үг биеийн төлөөний үгээр хувирахыг хэлдэг. Жишээ нь: би, чи, бид, тэд хийх (ich mache, du machst, er/sie/es macht...) 2. Sekundäre Beugung: энд үйл үг нь өнгөрсөн, одоо, ирээдүй цагуудад болон өөрөө үйлдэх хэв, бусдаар үйлдүүлэх хэв гэх мэт үйлдлийн хэв шинжийг заан хувирч байгаа хувирлыг хэлдэг.

Хатуу үйл үгнүүд буюу Starke Verben

Starkes Verb буюу хатуу үйл үг гэж дүрмээс гажуудаар хувирдаг үгийг хэлнэ
Deutsch Mongolisch Präteritum Perfect






befehlen тушаах befahl  befohlen
beginnen эхлэх begann  begonnen
beißen хазах biss  gebissen
betrügen залилан мэхлэх betrog  betrogen
biegen хазайх, мурийх bog  gebogen
binden холбох, уях, боох band  gebunden
bitten гуйх bat  gebeten
bleiben үлдэх blieb  geblieben
braten шарах briet  gebraten
brechen хурарах brach  gebrochen
brennen шатах brannte  gebrannt
bringen авч ирэх brachte  gebracht
denken бодох dachte  gedacht
empfangen хүлээн авах empfing  empfangen
empfehlen санал болгох empfahl  empfohlen
empfinden мэдрэх, сэтгэгдэл төрөх empfand  empfunden
erschrecken цочих erschrak  erschrocken
essen идэх  gegessen
fahren унаагаар явах fuhr  gefahren
fallen унах, доошоо унах fiel  gefallen
fangen барьж авах fing  gefangen
finden олох fand  gefunden
fliegen нисэх flog  geflogen
fließen урсах floss  geflossen
frieren хөлдөх fror  gefroren
geben өгөх gab  gegeben
gehen явах ging  gegangen
gewinnen ялах, хожих gewann  gewonnen
gießen асгах, гоожуулах goss  gegossen
gleichen харьцуулахt glich  geglichen
graben булах grub  gegraben
greifen шүүрэх griff  gegriffen
haben -тай байх hatte  gehabt
halten зогсоох hielt  gehalten
hängen өлгөх hing  gehangen
heben өргөх hob  gehoben
helfen туслах half  geholfen
kennen таних kannte  gekannt
kneifen чимхэх kniff  gekniffen
kommen ирэх kam  gekommen
laden урих lud  geladen
laufen гүйх lief  gelaufen
leihen lзээлэх lieh  geliehen
lesen унших las  gelesen
lügen худлаа ярих log  gelogen
nehmen авах nahm  genommen
pfeifen шүгэлдэх, исгэрэх pfiff  gepfiffen
raten зөвөлгөө өгөх riet  geraten
riechen үнэртэх roch  gerochen
ringen барилдах rang  gerungen
rufen дуудах rief  gerufen
scheiden салах schied  geschieden
schießen буудах schoss  geschossen
schlafen унтах schlief  geschlafen
schlagen цохих schlug  geschlagen
schleichen гэтэх schlich  geschlichen
schließen хаах schloss  geschlossen
schmeißen хаях schmiss  geschmissen
schmelzen хайлах schmolz  geschmolzen
schreiben бичих schrieb  geschrieben
schreien хашхирах schrie  geschrien
schwellen хавдах schwoll  geschwollen
schwimmen сэлэх schwamm  geschwommen
schwören тангарагалах schwor  geschworen
sehen харах sah  gesehen
sein байх, орших war  gewesen
senden илгээх sandte  gesandt
singen дуулах sang  gesungen
sinken буурах sank  gesunken
sitzen sitzt saß  gesessen
sprechen ярих sprach  gesprochen
springen үсрэх sprang  gesprungen
stechen хатгах stach  gestochen
stehen зогсох stand  gestanden
stehlen хулгайлах stahl  gestohlen


Сул үйл үгнүүд буюу Schwache Verben

Schwache Verben: Өнгөрсөн цагт шилжихдээ дүрмийн дагуу хувирдаг үйл үгнүүдийг сул үйл үг гэнэ. Доорх жишээ үгнүүдийн үгийн үндсийн доогуур зурж, өнгөрсөн цагийг(Präteritum) улаанаар, төгс өнгөрсөн цагийг(Perfect) цэнхрээр тэмдэглэлээ.
arbeiten-arbeitete-gearbeitet-ажиллах, ажиллалаа(-в), ажилласан
brauchen-brauchte-gebraucht-хэрэглэх, хэрэглэлээ(-в), хэрэглэсэн
danken-dankte-gedankt- талархах, талархав(-лаа), талархсан
duschen-duschte-geduscht-шүршүүрт орох
lieben-liebte-gelebt-хайрлах
feiern-баярлах, баяр тэмдэглэх
fragen-асуух
frühstücken-өглөөний цай уух
glauben-итгэх
hören-сонсох
kochen-хоол хийх
kosten-амсах
lächeln-инээмсэглэх
lachen-инээх
leben-амьдрах
lernen-сурах

malen-зурах
machen-хийх
packen-боож баглах
putzen-цэвэрлэх
rauchen-тамхи татах, утаа гаргах
regnen-бороо орох
reisen-аялах
sagen-хэлэх
schenken-бэлэглэх
schmecken-амтлах

schneien-цас орох
spielen-тоглох
suchen-хайх
tanzen-бүжиглэх
trocknen-хатах
wandern-явган аялах
warten-хүлээх
wohnen-аж төрөх, амьдрах


Үйл үгний ангилал

Тийн ялгал/ der Fall/ der Kasus

Энэ сэдэв Germanbetta1 номонд орсон тул номыг түгээгдэж байгаа дэлгүүрүүдээс авах юмуу европт байдаг бол имэйл бичиж яаж авахаа асууна уу! Номын дэлгэрэнгүй танилцуулга мөн цэсэн дээр бий, үзээрэй.

Нэр үг

Энэ сэдэв Germanbetta1 номонд орсон тул номыг түгээгдэж байгаа дэлгүүрүүдээс авах юмуу европт байдаг бол имэйл бичиж яаж авахаа асууна уу! Номын дэлгэрэнгүй танилцуулга мөн цэсэн дээр бий, үзээрэй.


Нэр үг ба түүний Артикель


  • Нэр үг=Substantiv
Тодорхойлолт: Монгол хэлнийхтэй адилхан, хэн юу гэсэн асуултанд хариулагдах үгсийг нэр үг гэнэ.
Нэр үгийг олон янзаар нэрлэдэг. Ж нь: Nomen, Substantiv, Namenwort, Dingwort, Hauptwort.  Хамгийн сүүлийн үеийн зөв бичих дүрмээр Substantiv эсвэл Nomen гэж дуудах нь зөв юм гэж тогтсон байна.
Substantiv буюу нэр үг нь доорх ерөнхий шинжийг агуулсан байна:
  1. Нэр үг үргэлж томоор бичигдэнэ
  2. Нэр үг бүхэн хүйстэй (Genus=grammatisches Geschlecht)
  3. --- Ганц ба олон тоотой (Singular=Einzahl, Plural=Mehrzahl)
  4. --- Дөрвөн янзын тийн ялгалаар хувирна (Kasus=Fälle)
  • Хүйс буюу Genus= grammatisches Geschlecht
Нэр үг бүр өмнөө Артикельтэй байх ба энэ нь тухайн үгний хүйс, тоо хэмжээ болон ямар тийн ялгалд хувирсан байгааг нь илэрхийлдэг байна.
  • Тодорхой ба тодорхой бус Артикель (ялгац гишүүн)-с гадна үгүйсгэх ялгац гишүүн байдаг:
  1. Тухайлах ялгац гишүүн буюу bestimmte Artikel : der(m), die(f), das(n) - эдгээр нь хэрвээ тухайн нэр үг олон давтагдсан, танил болсон үг байвал хэрэглэгдэнэ.  Монголоор бол тэр, нөгөөх, мөнөөх гэдэг үгтэй дүйх юм. Ж нь: der Mann-нөгөөх эр , die Frau- мөнөөх эмэгтэй , das Kind- тэр хүүхэд.
  2. Эс тухайлах ялгац буюу unbestimmte Artikel: ein (m), eine(f), ein(n)- эдгээр нь дээрхээс эсрэг тохиолдолд буюу танил бус зүйл яригдаж байгаа үед хэрэглэгдэнэ. Ж нь: ein Mann-нэг эрэгтэй, eine Frau-нэг эмэгтэй, ein Kind-нэг хүүхэд
  3. Negativ Artikel буюу үгүйсгэх артикель: kein (m), keine (f), kein (n)- байхгүй, биш гэсэн утга илэрхийлнэ.
Дээр хэлсэнчлэн тухайн үгийн  хүйс нь Артикелээр илэрхийлэгдэнэ. Эр хүйс-der (m), эм хүйс-die (f), саармаг хүйс-das (n)
Герман хэлний дүрмэнд ийм үг ийм хүйсэнд хaмрагдана гэсэн тодорхой дүрэм болоод зүй тогтол байхгүй тул шинэ үг сурах бүртээ Артиклийг нь давхар цээжлээд явахыг зөвлөе.
Гэсэн ч нэлээд түгээмэл байдаг хүйс ялгах хэдэн онцлог байдгийг энд бичлээ. Та бүхэнд энэ нэлээн дэмжигтэй байх нь гарцаагүй болов уу...

Энэ сэдэв Germanbetta1 номонд орсон тул дэлгэрэнгүй мэдээллийг тус номноос авна уу!



















Нэр үг буюу Nomen

Герман хэлэнд нэр үгийг өгүүлбэрийн хаана ч орсон заавал томоор бичдэг жаягтай. Эдгээр нэр үг бүхэн өмнөө Artikel буюу хүйс заасан 3 үгний аль нэгнийг заавал дагуулна. Энэ хүйс заасан үг харин өгүүлбэрийн эхэнд орохоос бусад тохиолдолд жижгээр бичигдэнэ. Эр(der), эм(die), эрс буюу саармаг(das)  үгийн алин болохыг харин та эрийн сайнаар цээжилэхээс л өөр арга байхгүй. Дараа дараачийн хичээл дээрээ би хэд хэдэн тустай зүйлүүдийг толилуулах болно. Харин одоо би герман хэлний энэхүү хачирхалтай дүрмийн талаар америкийн алдарт зохиолч Марк Твень юу гэж бичсэнийг сонирхуулъя.
Бүх нэр үг дүрмийн дагуу хүйстэй бөгөөд харин яаж, яагаад ингэж хуваарьлагддагт нь ямар нэгэн утга учир хууль дүрэм гэж үгүй.  Шинэ үг сурах бүртээ хүйсийг нь давхар сурахаас өөр арга байхгүй. Бүх үгийг ийнхүү Артикельтэй нь сурахын тулд хүн хуанли шиг ой тогтоолттой байх шаардлагатай. Герман хэлэнд залуу охин (Fräulein)ямар ч хүйсгүй (das) байхад хулуу жимс(Kürbis) хүйстэй (эр) байна. Ямар гээчийн хүндтэй хулуув, яахаараа нөхөрт гараагүй охиныг ийн үл тоомсорлонов? Мод (Baum) эрэгтэй байхад түүний нахиа (Knospe) нь эмэгтэй, Навч (Blatt) нь саармаг байх юм. Хүлэг морьд нь (Pferde) хүйсгүй,ноход нь (Hunde) бүгд эр, муурнууд нь (Katzen) эм гэх... Хүний хүзүү, ам, хөх, тохой, хуруу, хумс, хөл, цээж нь (Hals, Mund, Busen, Ellenbogen, Finger, Nägel, Füße und Rumpf)эр хүйстэй мөртлөө хүзүүнд зүүгдсэн гоёл нь зөвхөн эр юмуу саармаг л  байх ба  тухайн зүүлтнийхээ нэрнээс энэ нь хамаарна уу гэхээс зүүж буй хүнийхээ хүйснээс үл хамаардаг байна. Учир нь герман эмэгтэйчүүд эр толгойтой(Kopf)юмуу эрс тэргүүнтэй (Haupt). Хамар, уруул, мөр, цээж, ташаа, гар, хөлний хуруу (Nase, Lippen, Schulter, Brust, Hüften, Hände,  und Zehen) болохоор эмэгтэй атлаа үс, нүд, чих, эрүү, өвдөг, хөл, ухамсар, зүрхэнд  (Haar, Auge, Ohr, Kinn, Knie, Bein, Gewissen, Herz) ямар ч хүйс алга. Энэ хэлийг зохиосон хүн лав ухамсар гэдэг үгний утгыг цуу ярианаас "ухамсарласан" бололтой.
Quelle: Mark Twain "Die schreckliche deutsche Sprache"

Герман үгийн төрөл/ die Wortklassen

Германаар   Латинаар     Монголоор                        Жишээ
Hauptwort   Substantiv   Нэр үг нар, мод,ус
Tätigkeitswort   Verbum   Үйл үг нарших, ургах, услах
Bindewort   Konjunktion   Холбоос үг түүнчлэн,эсвэл, тэгээд, яагаад гэвэл...
Fürwort   Pronomen   Төлөөний үг би, чи, энэ, тэр, та, та нар, бид...
Eigenschaftswort   Adjektiv   Тэмдэг нэр том, жижиг, өндөр, нам...
Empfindungswort   Interjektion   Мэдрэмж заасан (дайвар) үг ёох, аан, уун, хө, ай яа яа, пөөх...
Verhältniswort   Präposition   Байрлал заасан (дайвар) үг дээр, доор, ард, урд...
Umstandswort   Adverb   Дайвар үг энд, тэнд, маргааш, нөгөөдөр, тэгвэл, ингэвэл...
Zahlwort   Numerale   Тооны нэр нэг, хоёр, гурав...
Geschlechtswort   Artikel   Ялгац гишүүн үг эр, эм, юм

Герман цагаан толгой

Цагаан толгойг яагаад цагаан толгой гэх болсныг мэдэх хүн байна уу? Би бүүр гайхаш тасраад сууж байна.
Гадны бусад олон оронд хэрэглэгддэг Альфабет гэдэг үгийг бол ингэж тайлбарладаг юм байна: Энэ үг нь эртний грекийн  ἀλφάβητος буюу alphábētos гэдэг үгнээс гаралтай ба грек цагаан толгойн эхний 2  үсэг альфа, бета-г дэс дараатайгаар агуулснаараа аливаа хэлний үг бүтээх хамгийн бага нэгжнүүдийн горим дарааллыг хэлдэг байна.
Герман  цагаан толгой  Латин цагаан толгойноос гаралтай үндсэн 26 үсэгтэй :
(дуудлагыг монголоор, жижиг үсгээр бичлээ)
A-а
B-б
C-ц
D-д
E-э
F-эф
G-г
H-ха
I-и
J-иот
K-к
L-эл
M-эм
N-эн
O-о
P-п
Q-кү
R-эрр
S-эс
T-т
U-у
V-фау
W-в
X-икс
Y-үпсилон
Z -цэт          эдгээрээс гадна
Ä-майлахын аа
Ö-манай ө-тэй дөхнө
Ü-манай ү-тэй дөхнө

гэсэн нэмэлт үсэгнүүдтэй байна. Австри, Лихтэнштайн, Швецарь улсууд  Германтай ижилхэн  цагаан толгойн үсэгнүүдтэй боловч зөвхөн Австри, Герман цагаан толгойн жижиг үсгэнд л ß-эсцэт ( хурц с) гэдэг үсэг байдаг байна. Өөрөөр хэлбэл энэ үсэг хэзээ ч томоор бичигддэггүй гэсэн үг.

Montag, 18. Oktober 2010

Das Alphabet-Дуу үгтэйгээ


Das Alphabet-дууны үг

(Dahilt) Kennst du schon das Alphabet
Weisst du, wie das geht?
A,B,C,D,E und F und G
H,I,J,K,L das lernt man schnell
M,N,O,P,Q und raus bist du
R,S,T,U,V das macht dich schlau
W und X geht ganz fix
Y und Z jetzt ist komplett.

A wie Affe
B wie Bär
C wie Chor
Das ist nicht schwer
D wie Dose
E wie Eis
F wie Fuchs und
G wie Geist

H wie Hund
I wie Ich
J wie Jung und Jugendlich
K wie Kirsche
L wie Licht
M wie Mama
N wie Nicht

Dahilt

O wie Otto
P wie Park
Q wie Quer und Qual und Quark
R wie Rose
S wie See
T wie Tinte, Toast und Tee

U wie Unsinn
V wie Viel
W wie Wald und Würfelspiel
X kommt vorne beim Xylophon
Und danach das Yp-silon

Dahilt

Z wie Zahn, Zebrastreifen, Zuckerstange und Zerbeissen
Z wie Zoo, Zuckerguss
Damit sind wie schon am Schluss.

Герман цагаан толгой ба нийлэмж үсэгнүүд (6-дах минутаас)


Энэ сэдэв Germanbetta1 номонд орсон тул номыг түгээгдэж байгаа дэлгүүрүүдээс авах юмуу европт байдаг бол имэйл бичиж яаж авахаа асууна уу! Номын дэлгэрэнгүй танилцуулга мөн цэсэн дээр бий, үзээрэй.


Sonntag, 17. Oktober 2010

Шпрэхэн зи дойч?

Дэлхий дээр нийт 125 сая хүн үндсэн юмуу хоёрдогч хэлээр германаар ярьдаг тул энэ хэл зайлшгүй чухал буюу хэрэгцээт хэлэнд ордог. Европын 7-с гадна 40-өөд өөр орнуудад герман хэл улсын юмуу бүсийн албан ёсны хэлэнд нэгэнтээ оржээ. Түүнчлэн герман хэл нь дэлхийн зах зээлд болон аялал жуулчлал, дипломат харилцаанд англи хэлний дараа хоёрдогч чухал ярианы хэрэглүүр болж байна.